Modellen en theorieën over hoogbegaafdheid
Wat is hoogbegaafdheid precies? Daar bestaan verschillende opvattingen over. Een hoog IQ is belangrijk, maar niet voldoende om het hele plaatje te begrijpen. Daarom hebben onderzoekers en psychologen verschillende modellen en theorieën ontwikkeld.
De drie meest gebruikte zijn:
- Dabrowski’s Overexcitabilities
- Renzulli’s drie-ringenmodel
- Mönks’ multifactorenmodel
Samen laten deze theorieën zien dat hoogbegaafdheid gaat over meer dan alleen slim zijn: het is een combinatie van denken, voelen, creativiteit, motivatie en omgevingsinvloeden.
Dabrowski’s Overexcitabilities
De Poolse psycholoog Kazimierz Dabrowski stelde dat veel hoogbegaafden de wereld intenser ervaren. Hij noemde dit overexcitabilities (overprikkelbaarheden).
Hij onderscheidde vijf soorten gevoeligheden die vaak bij hoogbegaafde kinderen voorkomen:
- Psychomotorisch – hoge energie, altijd in beweging
- Zintuiglijk – sterk genieten van kunst en muziek, maar ook snel overprikkeld door geluiden of licht
- Intellectueel – nieuwsgierigheid, veel vragen stellen, analytisch denken
- Verbeeldend – rijke fantasie, creatief en dromerig
- Emotioneel – intense emoties, sterk empathisch vermogen
Deze overgevoeligheden kunnen uitdagingen opleveren, maar zijn ook een bron van kracht en creativiteit.
Lees ook: Overexcitabilities hoogbegaafdheid.
Renzulli’s drie-ringenmodel
De Amerikaanse onderzoeker Joseph Renzulli ontwikkelde in 1978 een invloedrijk model om hoogbegaafdheid te beschrijven. Volgens hem ontstaat hoogbegaafdheid als drie factoren samenkomen:
- Intelligentie – een hoog denkvermogen (IQ)
- Creativiteit – origineel en “out of the box” denken
- Taakgerichtheid (motivatie) – doorzettingsvermogen en concentratie
Een kind kan dus heel intelligent zijn, maar pas echt hoogbegaafd als ook creativiteit en motivatie aanwezig zijn.
Lees verder: Kenmerken van hoogbegaafdheid.
Mönks’ model: invloed van de omgeving
De Nederlandse psycholoog Franz Mönks breidde het model van Renzulli uit. Hij benadrukte dat een hoogbegaafd kind niet in een vacuüm leeft, maar altijd beïnvloed wordt door de omgeving.
Volgens Mönks zijn drie omgevingsfactoren cruciaal:
- Gezin – ouders die stimuleren of juist afremmen
- Leeftijdsgenoten – sociale aansluiting bij kinderen die op hetzelfde niveau denken
- School – onderwijs dat uitdaging biedt en aansluit bij de leerbehoeften
Dit model laat zien dat een kind met een hoog IQ en veel talent toch kan vastlopen, als de omgeving niet goed aansluit.
Lees meer over problemen en valkuilen bij hoogbegaafdheid.
Waarom zijn deze modellen belangrijk?
Deze drie theorieën laten samen zien dat hoogbegaafdheid veelzijdig is. Het gaat niet alleen om slim zijn, maar ook om creativiteit, motivatie, gevoeligheid en de invloed van school, gezin en vrienden.
Bij Opgroeien en zo gebruiken we deze inzichten in onze begeleiding en coaching van hoogbegaafde kinderen. Zo helpen we kinderen hun talenten beter te begrijpen én ontwikkelen.
Verder lezen
Aanmelden
Wij gooien je de reddingsboei toe. Pak hem beet en vertrouw op een goede afloop. Wij zien je staan en horen je aan. Laat ons je helpen en samen krijgen we de rust terug in jouw hoofd.
Aanmelden