Wat is hoogbegaafdheid?
Veel mensen denken bij hoogbegaafdheid meteen aan genieën zoals Einstein of aan kinderen die altijd tienen halen op school. Toch is hoogbegaafdheid veel meer dan alleen een hoog IQ. Het gaat om een andere manier van denken, voelen en beleven.
Een hoogbegaafd kind heeft vaak een IQ boven de 130, maar dat is slechts één stukje van het verhaal. Hoogbegaafdheid gaat ook over creativiteit, motivatie, gevoeligheid en persoonlijke eigenschappen. Het is dus geen label dat alleen iets zegt over slim zijn, maar een brede manier van zijn.
Misverstanden over hoogbegaafdheid
- Hoogbegaafde kinderen hebben altijd hoge cijfers. In werkelijkheid kunnen ze juist onderpresteren als de leerstof niet uitdagend genoeg is.
- Hoogbegaafden zijn sociaal onhandig. Ze denken en voelen vaak intens, maar dat betekent niet dat ze geen sociale vaardigheden hebben.
- Hoogbegaafdheid is hetzelfde als slim of intelligent zijn. Slimme kinderen leren snel, maar hoogbegaafden beleven de wereld ook intenser en creatiever.
- Hoogbegaafd zijn betekent dat alles vanzelf gaat. Veel hoogbegaafde kinderen ervaren juist frustratie, faalangst of eenzaamheid.
Hoe vaak komt hoogbegaafdheid voor?
Ongeveer 2,5% van de bevolking heeft een IQ boven de 130. Dat betekent dat in elke klas van 30 kinderen gemiddeld één kind hoogbegaafd kan zijn. Toch wordt niet elk hoogbegaafd kind herkend, omdat de kenmerken per persoon verschillen.
Kenmerken van hoogbegaafdheid
- Een snelle en diepe manier van denken
- Grote leergierigheid en nieuwsgierigheid
- Originaliteit en creativiteit
- Een sterk rechtvaardigheidsgevoel
- Hoogsensitiviteit (gevoelig voor geluid, licht, emoties en sferen)
- Perfectionisme en een groot verlangen naar zelfstandigheid
Lees meer over de kenmerken van hoogbegaafdheid.
Denken én zijn
Hoogbegaafdheid wordt vaak bekeken vanuit twee invalshoeken:
- Het luik “denken” – hoge intelligentie, motivatie, creativiteit en leergierigheid.
- Het luik “zijn” – persoonlijkheidskenmerken zoals rechtvaardigheid, perfectionisme, autonomie en hooggevoeligheid.
Ontwikkelingsvoorsprong bij jonge kinderen
Hoogbegaafdheid kan zich al vroeg laten zien. Veel ouders merken dat hun kind:
- Vroeg leert praten of lezen
- Snel verbanden legt die leeftijdsgenoten nog niet zien
- Grote belangstelling heeft voor onderwerpen zoals ruimtevaart, natuur of geschiedenis
- Weinig uitdaging vindt in peuter- of kleuteractiviteiten
Een ontwikkelingsvoorsprong is vaak een eerste signaal van hoogbegaafdheid.
Verschillende profielen van hoogbegaafdheid
- De succesvolle leerling – haalt hoge cijfers en valt positief op.
- De onderpresteerder – slim, maar laat het niet zien door verveling of gebrek aan motivatie.
- De creatieve denker – origineel en fantasierijk, maar soms chaotisch.
- De dubbel-bijzondere leerling – hoogbegaafd én met een leer- of ontwikkelingsstoornis (dyslexie, dyscalculie, ADHD, ASS).
Modellen en theorieën over hoogbegaafdheid
De drie bekendste zijn:
Dabrowski’s Overexcitabilities
Hoogbegaafde kinderen hebben vaak verhoogde gevoeligheden. Hij onderscheidde vijf gebieden: psychomotorisch, zintuiglijk, intellectueel, verbeeldend en emotioneel.
Lees meer over overexcitabilities bij hoogbegaafde kinderen.
Renzulli’s drie-ringenmodel
Volgens Renzulli ontstaat hoogbegaafdheid door de combinatie van hoge intelligentie, creativiteit en motivatie.
Mönks’ model
Mönks benadrukte de invloed van gezin, school en leeftijdsgenoten op de ontwikkeling van een kind.
Lees verder over modellen en theorieën over hoogbegaafdheid.
Sociale en emotionele aspecten
- Moeite met aansluiting bij leeftijdsgenoten
- Vriendschappen met oudere kinderen of andere hoogbegaafden
- Gevoelens van eenzaamheid of “anders zijn”
- Intens meeleven met emoties of onrecht
Uitdagingen in het onderwijs
Reguliere scholen sluiten vaak niet goed aan. Gevolgen zijn verveling, onderpresteren en verlies van motivatie.
Mogelijke oplossingen:
- Versnelling – sneller door de leerstof gaan
- Verrijking – extra uitdagende opdrachten
- Compacten – minder herhaling, meer verdieping
Meer hierover lees je op problemen en valkuilen bij hoogbegaafdheid.
Hoogbegaafdheid testen
Hoogbegaafdheid wordt vaak vastgesteld met een IQ-test (zoals WISC-V-NL of KIQT+). Maar een goed onderzoek kijkt ook naar observaties, gesprekken en zijnskenmerken.
Lees meer over hoogbegaafdheid testen.
Begeleiding en coaching
Een hoogbegaafd kind heeft begeleiding nodig die past bij zijn of haar manier van denken, voelen en leren. Zonder juiste ondersteuning kunnen problemen ontstaan.
Bij Opgroeien en Zo begeleiden we kinderen, jongeren en hun ouders. We kijken niet alleen naar IQ, maar ook naar persoonlijkheid en de invloed van gezin en school.
Lees verder over begeleiding en coaching van hoogbegaafde kinderen.
Conclusie
Hoogbegaafdheid is veelzijdig en gaat veel verder dan alleen slim zijn. Het is een combinatie van denken, voelen en beleven, met unieke kansen én uitdagingen. Met de juiste begeleiding kunnen hoogbegaafde kinderen (en volwassenen) hun talenten optimaal ontwikkelen.
Meer weten over hoogbegaafdheid?
Aanmelden
Wij gooien je de reddingsboei toe. Pak hem beet en vertrouw op een goede afloop. Wij zien je staan en horen je aan. Laat ons je helpen en samen krijgen we de rust terug in jouw hoofd.
Aanmelden